Een nut maken

Je nut houdt samen met je brug de snaren op afstand, zowel qua hoogt boven je fretboard, als onderling van elkaar. Omdat je snaar vast zit op de brug en op de tuners, zal deze over je nut moeten kunnen bewegen om je snaar op de toets te kunnen drukken en een klank te kunnen produceren. Je rekt de snaar daarbij iets uit waardoor je de spanning vergroot. Een nut heeft dus heel wat te weerstaan en moet van een hard materiaal en glad materiaal worden gemaakt. Natuurlijke materialen als bot en hoorn komen in aanmerking, maar ook composiet, Tusq en metalen als aluminium zijn zeer geschikt. Ieder materiaal heeft een andere hardheid en dichtheid en zal dus ook de trillingen op een andere manier doorgeven. Er zijn ook vervangingsnuts verkrijgbaar waar de nut slots al gevijld zijn, aangezien je deze toch nog moet aanpassen op je instrument, zien we daar het nut niet zo van in en hebben we alleen blanks. Voor deze voorgevijlde nuts kun je dezelfde stappen als hieronder volgen en het gedeelte voor de afstand van de slots en eerste inkepingen overslaan.

Nut sleuf schoonmaken
Je nut komt in de meeste gevallen aan de bovenkant tegen je toets en haaks op de nek. Soms wordt de nut verzonken in de toets. In beide situaties is het van belang dat de nut een vlakke ondergrond heeft en strak tegen de toets staat. Het einde van de nut, tegen de toets aan, is het beginpunt van je schaal. Als de nut wijkt, heeft dit invloed op de schaal en kan het de afstelling van je gitaar belemmeren.

Met het lijmen van je toets is er waarschijnlijk een klein beetje lijm gekomen op de raakvlakken met je nut en dan kan het nodig zijn dit te verwijderen. Gebruik daarvoor fijn schuurpapier en plak dat eventueel op een hard haaks blokje. Schuur 1 kant op om te voorkomen dat je een bochtje maakt.

Zijn er erg veel lijmresten? Dan kun je beter een fijne vijl erbij pakken. De vlakke en taps Iwasaki vijlen zijn daarvoor erg geschikt omdat die eigenlijk materiaal wegschaven en je geen groefjes krijgt. Je kunt ook een micro beitel gebruiken. Het kan handig zijn om een spiegeltje te plaatsen aan de andere kant van je nutsleuf zodat beide kanten in de gaten kan houden en goed kan zien of je recht werkt.

Nut voorbereiden

Maak je nut eerst grof op maat.
Begin met de dikte. Meet de diepte van je nut slot en schuur dan je blank tot de gewenste dikte. Bij natuurlijk materiaal kunnen de kanten iets verschillen en schuur dan beide kanten. Gebruik een diktemeter en meet regelmatig. Als je veel materiaal moet verwijderen, begin dan met korrel 80 en ga van daaruit steeds fijner werken naarmate je dichter bij je gewenste dikte bent. Het werkt het makkelijks om een strook schuurpapier op een hard vlak te lijmen (mdf is prima) en je blank daar overheen te halen. Let op dat je gelijkmatig schuurt en meet op meerdere plekken van je blank om dit te controleren.

Meet vervolgens de breedte van je nut slot en teken dit af op je blank. Verwijder overtollig materiaal met een vijl en vervolgens met schuurpapier. Probeer ook even of je blank goed in de nut sleuf past. Sommigen geven er de voorkeur aan om de zijkanten later op maat te maken zodat je meer bewegingsruimte hebt. Aangezien nut sloths maken veel werk is, neem ik het risico van het op maat maken van de nut liever voor de nut slots.

De bovenkant van je nut volgt de radius van je toets en de hoogte bepaal je door de hoogte van je frets te nemen, de snaarafstand daarbij op te tellen en minimaal een halve snaardikte van je dikste snaar daar weer bij op. Je hebt minimaal een halve snaardikte nodig om de snaar op zijn plaats te houden.
Het is het makkelijkst om met voelermaatjes te werken want deze zijn buigzaam en kunnen de radius van je fretboard volgen. Meet met de dikte/dieptemeter te hoogte van je frets. De voelermaatjes zijn in inches, dus reken de hoogte om naar inches (1mm = 0.03937 inch). Tel daarbij je gewenste snaarhoogte ten opzichte van de eerste fret bij op. Je zou daar 0.03” (0.762mm) voor kunnen nemen. Schuif zoveel voelermaatjes bij elkaar tot je op dit getal uitkomt. Zet je nut in de slot en plaats je voelermaatjes ertegenaan waarbij je lichte druk op de uiteindes zet om de radius te volgen. Teken met een scherp potlood de lijn van de voelermaatjes af op je nut. Dit wordt straks je leidraad voor de diepte van je nut slots. Tel er de helft van de diameter van je dikste snaar bij op en stel de voelermaatjes opnieuw samen en teken deze lijn op dezelfde manier af. Nu kun je je nut blank vastklemmen en de hoogte op maat maken met een vijl en vervolgens met schuurpapier. Je kunt de laatste afwerking na het vijlen van de nut slots doen.

Nut slots uitmeten
Bepaal hoeveel ruimte je wil hebben aan de zijkanten van je hoogste en laagste snaar. Tijdens het spelen wil je niet dat je snaar van het fretboard afglijd, maar teveel ruimte gaat ten koste van je string spacing. Je zou kunnen denken aan zo’n 2.5 mm (0.1”) van de zijkant van de nut tot de zijkant van je snaar (dus niet het midden van je snaar!). Teken dit met een potlood af en zet je nut in de slot, span je hoogste en laagste snaar en leg deze op de gemarkeerde positie. Laat het zo, of schuif tot je tevreden bent, teken af en meet opnieuw.

Als je je nut slots op gelijke afstand zou zagen, dan wordt de ruimte tussen de snaren steeds kleiner naarmate de snaren dikker worden, of groter naarmate ze dunner worden. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar het speelt lekkerder als de tussenruimtes gelijk zijn. Dit bereken je als volgt:
Te verdelen ruimte: Breedte van de nut - de ruimte aan de zijkanten – de som van de diameter van je snaren
Deze delen door het aantal tussenruimtes (aantal snaren – 1)

Voor je eerste nut slot (meestal aan de bas kant) tel je de ruimte aan de zijkant en de helft van de snaardiameter bij elkaar op. Teken dit af. Tip: controleer door vanaf het andere uiteinde ook te meten. Dit moet de breedte van je nut minus de berekende slot positie. Voor de volgende snaar, tel je de helft van de snaardiameter van de vorige snaar, de berekende tussenruimte en de helft van de snaardiameter van de nieuwe snaar erbij op. Teken af en controleer. Zo reken je alle posities door. We hebben hiervoor ook een nut slot calculator gemaakt die jouw input doorrekent naar de nut slot posities. Da’s wel zo handig.

Nut slots zagen
Klem je nut vast. Dit kun je voor het begin in een kleine bankschroef doen waarbij met eventueel wat rubber ertussen om je nut bij het aandraaien te beschermen. Je kunt de nut ook meteen in de nutsleuf zetten en eventueel met een snaar (of 2) vasthouden. Voor de eerste inkeping kun je een Feather edge vijl gebruiken, de dunste nut vijl of een eventueel een heel dun zaagje. Je wil een inkeping hebben om je nut vijl te helpen de juiste lijn te volgen. Zorg ervoor dat je nut slots haaks op je nut staan zodat de spanning gelijk wordt verdeeld.

Gebruik je nut slot vijlen met de juiste diktes. De vijlen hebben aan weerszijdes een andere dikte dus kijk goed welke kant je gebruikt. Vijl je slots iets schuin richting de kop Een hoek van 6 tot 12 graden is voldoende, niet schuiner. Hierdoor ben je er zeker van de het laatste punt waar je snaar de nut raakt aan de kant van je fretboard is. Dat is het startpunt van je schaal waarop je frets en brug zijn gemaakt.

Voordat je op de juiste diepte bent, is het handig om je nut in de nutsleuf te zetten en de voelermaatjes er weer bij te pakken. Stel ze weer samen tot de berekende gewenste snaarhoogte en schuift ze op je fretboard tegen je nut aan. Nu kun je voorzichtig je nut slots verder vijlen tot je vijl net de voelermaatjes raakt.

Nut slots finetunen
Nu kun je je nut slots finetunen. Plaats alle snaren en controleer de hoogte van de eerste snaar op de eerste fret, de 12 fret en de onderste fret. Je kunt nu ook alvast je hals en je brug globaal afstellen en even voelen hoe het speelt. Werk nut slot voor nut slot bij als deze toch nog wat lager moet. De dunste snaren liggen meestal iets lager dan de dikste snaren. Voor dit stukje finetunen gebruik ik zelf het liefst de vijltjes uit het nut vijl polijst setje en ga rustig en geduldig te werk. Heel veel tussendoor controleren dus snaar erop, snaar eraf enz. In dit stadium wil je niet per ongeluk te diep vijlen, want dan moet je weer opnieuw beginnen.

Wanneer je tevreden bent, neem je weer Feather edge vijl, je dunste fretvijl of het dunste vijltje uit de Zadel en nut vijl polijst set en trek een dun en ondiep sleufje in het midden van elke nut slot. Dit helpt om eventuele wrijving van de snaar te verlichten.

polijsten
Nu kun je de bovenkant en zijkanten netjes afwerken en schuren met fijn schuurpapier. Lichtjes met 240 en dan verder in stappen tot 800 of zelfs 1200. Volg met het schuren van de bovenkant netjes de radius die je hebt afgetekend en gebruik eventueel iets zachts onder je schuurpapier. Polijst daarna met polijstmiddel en een zachte doek.

Nut lijmen
Een nut van bot kun je lijmen met Titebond, maar zelf geef ik de voorkeur aan dikke secondelijm. Lijm je met Titebond, gebruik dan 2 a 3 kleine druppels, zet de nut op z’n plaats, span je snaren en schuif je nut weer op de juiste plaats. Veeg eventueel uitgevloeide lijm meteen weg. Gebruik je dikke secondelijm, plaats dan 2 druppels elk op 1/3^de en 2/3^de van de nut sleuf dicht bij de toets, zet je nut op z’n plaats en hou met enige druk 60 seconde vast.

Snaren erop en gaan!!